ՄԱՐԴԸ ԱՓԻ ՄԵՋ
ԱՂԱՉՈՒՄ ԵՄ
Աղաչում եմ.-
Մի՛ վրդովվեք, եթե ասեն
Փառասերին հենց փառասե՜ր,
Ո՛չ թե համեստ.
Սրիկային՝ հենց սրիկա՜,
Ո՛չ թե ազնիվ.
Հեռակային՝ հենց հեռակա՜,
Ո՛չ թե ներկա...
Աղաչում եմ.-
Մի՛ վախեցեք անկեղծ խոսքից.
Անկեղծ խոսքը չի սպանում,
Փակ խոցեր է միայն բանում:
Թե սոված եք և երեխա՝
Մի՛ վախեցեք լաց լինելուց.
Դե՜հ, քանի դեռ նա չի լալիս՝
Ծիծ չե՛ն տալիս:
Մի՛ վախեցեք
Ժանգոտ թասից ժանգ քերելուց.
Նա դրանից չի փչանա:
Մի՛ վախեցեք
Կեղծի մասին ճիշտ գրելուց.
Նա դրանից կքչանա:
Աղաչում եմ.-
Եվ թվաբա՜ն եղեք մի քիչ,
Բայց պայմանով այս ամոքիչ.
Ո՛չ թե ճշտին սուտ գումարեք,
Այլ բաժանեք սուտը ճշտին.
Ո՛չ թե վշտին գութ գումարեք,
Այլ բաժանեք գութը վշտին:
Եվ պարծեցեք ո՛չ թե հարցով.
Հպարտացեք լոկ լուծումո՜վ՝
Փակագըծի ճիշտ բացումով,
Մնացորդով
Ու քանորդով...
Աղաչում եմ.-
Եղեք նաև քիչ հոգեբան.
Եթե որդին տրտում երգով
Իր ծնողի մահն է սգում,
Աղաչում եմ, մի՛ ընդհատեք,
Ի՜նչ է թե նա... լա՛վ չի երգում...
Աղաչում եմ.-
Այս և նման այլ հարցերում
Երբևիցե ինձ չաղաչե՜լ...
Մոսկվա
9-10.VI.1957թ.
ԵՐԿՄՏԵԼՈՎ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄ ԵՄ
- «Լինե՞լ-չլինե՞լ,- այս է խնդիրը»...
Եթե վառվում է մորըդ թոնդիրը,
Հայրենի ծուխը երդից փնչում է,
Էլ ի՞նչ խնդիր է.
Ուրեմըն՝ լինե՛լ:
Թե տապալվում է չար հարձակումը,
Թե անխուսափ է ծլարձակումը,
Թե հարկավոր է նոր աղաց շինել,
Ուրեմըն՝ լինե՛լ:
Եթե բազմազան,
Թեկուզև դաժան
Գազաններն անգամ մնում են գազան,
Ոչ թե օրեցօր դառնում ընտանի.
Եթե վերստին աղջիկ - պատանի
Ի՜նչ էլ որ լինի՝ սիրահարվում են,
Իրար ձեռք բռնում, իրար փարվում են,
Կազմում ընտանիք.
Եթե մայրական կաթից ուռչում են
Նորահարսների կանգուն ծոցերը,
Եվ կենդանության կայտառ բոցերը
Ու կյանքի ծուխը նորից փնչում են,-
Էլ ինչո՞ւ ինչ-որ խնդիր հորինել,
Նախորոշված է երբ նախընտիրը:
Ի՜նչ էլ որ լինի՝ անպատճառ լինե՛լ,-
Եթե խնդիր կա՝ այս է խնդիրը...
Մոսկվա
28.V.1957թ. 26.XI.1957թ.
ՈՂԲՈՒՄ ԵՄ
Ողբամ վաղամեռ մինուճար որդուն,
Առավել՝ նրա խեղճ մորը տրտում,
Եվ որդեկորույս մորից առավել՝
Վա՜յ տամ ու ողբամ այն թշվառ մարդուն,
Որ հավա՛տ ուներ - և ծովածավա՜լ,
Եվ հիմա չունի՛,
Մի՜ կաթիլ չունի...
Ստիպողական ժպիտըդ ողբամ,
Հարգանքըդ ողբամ, թե հարկադիր է,
Թե աղբյուրի պես սրտից չի բխում,
Այլ լիմոնի պես քամվում է վախից...
Եվ դողը ողբամ,
Եթե չի ծնվում նա ակնածանքից
Եվ կամ թե սրտում այն դեռահասի,
Որ իր կյանքի մեջ առաջի՛ն անգամ
Ծրար է բացում՝
Սիրային նամա՜կ:
Ա՛յն դողը ողբամ,
Որ զոռով-շառով որդեգըրվում է,
Եվ կնքահայր է դառնում Երկյուղը,
Եվ կնքամայր է դառնում Սարսափը...
Քե՜զ ողբամ, աստվա՛ծ,
Եթե սուտ ես դու:
Ողբամ, սո՛ւտ, և քե՜զ,
Եթե քո հագին
Դու ճշմարտության քղամիդ ունես.
Եվ քե՜զ, քղամի՛դ,
Թե ուս ես ծածկում և ոչ թե քամակ...
Հիասթափությո՛ւն, քե՜զ ողբամ նաև,
Եթե գալիս ես և էլ չես գնում,
Ինչպես չի գնում հյուրը աներես:
Ողբամ և հյուրին, որ տանն օտարի
Իրեն պահում է տանտիրոջ նման,
Եվ տանտիրոջը՝ թե չի վռընդում,
Նրան թողնում է կնոջ հետ մենակ,
Աչքը դո՛ւրս կնոջ,
Որ շատ է սիրում արցունքով զինվել:
Արցունքն էլ ողբամ,
Եթե արցունքը՝ ցավը մեղմելով՝
Եվ քենն է փոխում հնազանդության.
Թող քենը գործե՜ր...
Վայ տամ ա՛յն գանգին,
Ուր ձմեռում է խելքը՝ արջի պես.
Նաև ա՛յն գանգին,
Որ ուսին դրված կաղամբ է ասես,
Եվ այդ կաղամբը այնտեղ է հասել,
Որ՝ օգտըվելով նմանությունից՝
Իրեն վիթխարի վարդ է հռչակում
Ու դեռ սոխա՜կ է պահանջում նաև,
Եվ հարցնող չկա,
Թե ո՞ւր է գույնըդ,
Բուրմո՞ւնքդ ուր է...
Ճիշտ այսպես՝
Նաև վայ տամ տականքի՛ն,
Որ իրեն յուղից թանկ է համարում
Լոկ այն պատճառով,
Որ... ծանր է յուղից.
Ա՛յն արձագանքին,
Որ հոգնած «մեռա»-ն
Դարձնում է «ուռռա՛»...
Ճիշտ այսպես՝
Պիտի այն ցա՛նկը ողբամ,
Որ միայն ինքն է մնացել գրքից.
Այն վա՛նքը ողբամ,
Որ վեր է ածվել բողկի պահեստի.
Այն վա՛նկը ողբամ, այն վա՜նկը, որին
Զրկում են միա՜կ իր ձայնավորից.
Նաև հավանգը,
Թե հավանգի մեջ լոկ ջուր են ծեծում.
Նաև սահանքը,
Եթե սահանքը... խելագարվել է՝
Բռնել է գրազ
Նույնիսկ ձկներին խեղդամահ անել,
Բռնել է գրազ
Եվ մտադիր է գրազը տանե՜լ...
Եվ ողբամ նաև...
Ինքըս ի՜նձ ողբամ,
Թե այսպես պիտի ողբամ - վայ կանչեմ
Եվ իզուր տեղը ինքըս ինձ տանջեմ...
Մոսկվա
03.VI.1957թ.
ՀՐԱՎԻՐՈՒՄ - ՈՒՐԱԽԱՆՈՒՄ ԵՄ
Եկե՜ք, խնդրեմ, եկե՜ք այսօր ու դարձեք ինձ սեղանակից՝
Օգտըվելով իմ այսօրվա բարենպաստ եղանակից:
Եկե՛ք այսօր ուզածիս պես ուրախանանք, ուտենք-խմենք,
Չէ՞ որ նորից
Էլ մեր մորից
Չենք ծնվի մենք:
Թող գան, խնդրե՛մ, բոլո՜ր նրանք, ովքեր գիտեն
Փայլատակել կարմիր գինու թնդությունից.
Ուրախանալ և օտարի՛ խնդությունից,
Ովքեր գիտեն վիշտ ու ցավը ետ վանելու,
Կյանքում լավը և առողջը հավանելու,
Գեղեցիկը ու վսեմը դավանելու
հարգն
ու
կարգը.
Ովքեր գիտեն նաև իրենց բերնի համը,
Թող չուշանա՛ն, թող շտապե՜ն, քանի որ դեռ
Գինի-օղին փակ շշերից դուրս չի հորդել,
Եվ չի հասել խորովածի
ժամն
ու
դամը:
Թող մոտենա իմ սեղանին
Նա՛, ում ձեռքը կոշտացել է
Մուրճից, բահից ու եղանից.
Ով տանջանքից կշտացել է
Ու փնտրում է սպեղանի.
Ով կրում է խոցերն անանց
Աղջիկների ու գեղանի
հարս ու կանանց:
Նա կգտնի այստեղ նրա՛նց,
Ովքեր գիտեն երգել-պարել,
Գրկել-փարել,
Գերել-սիրել,
Ինչպես նաև հյուրասիրել`
Ունեցածը լավ ծախսելով,
Ոչ թե կիտված կոպեկներին
Հավի նման լուռ թխսելով:
Բայց ո՛չ.
այսօր
Ես կանչում եմ նաև նրա՜նց՝
Եվ այդ կիսատ-պռատներին,
Այդ ձեռը փակ-ժլատներին:
Թող գան, մարդկանց շարքը դասվեն,
Թե կարող են՝
Իրենց հիմար արատներից
Թող ամաչեն ու ետ քաշվեն.
Թե չեն կարող՝
Իրենց մտքում մեզպեսներին
Թող պարզապես հիմա՛ր հաշվեն...
Մի՛ ուշացեք, դե՜հ, ձեզ մատաղ,
Բոլորվեցեք այս կանաչին,
Այս վիզը ծուռ ուռենու տակ,
Եվ բաժակով այս առաջին
Նախ և առաջ «բարով տեսանք» իրար ասենք,
Ինչպես խփել ու խմել են լուսահոգի մեր պապերը:
Եկեք այսօր մենք էլ, առանց ամաչելու,
Նրանց նման ոսկորներըս լավ կարասենք
Ու նախապես թուլացընենք մեր ձիգ տված մեջկապերը,-
Այսօր մի լա՜վ, ուզածի՛ս պես ուրախանանք, ուտենք-խմենք.
Չէ՞ որ նորից
Էլ մեր մորից
Չենք ծնվի մենք...
Մինչ նազ անող խորովածի համ-դամը գա՝
Ես, տանտիրոջ իրավունքով, ձեզ թամադա:
Դե՜հ, խմողաց խո՛ւմը անուշ,
Եռեփ գինու կո՛ւմը անուշ,
Խորովածի հո՛ւմը անուշ...
Այս մի թասն էլ՝ նրա՛նց կենաց, ովքեր կյանքում
Թեկուզ ծանըր կարիքի մեջ ու զրկանքում
Ընդունում են
Ու տանում են
Ամե՜ն հարված,
Բայց մնում են
Էլի կյանքին սիրահարված:
Դե՛հ, վերցընենք,
Բաժակները շախով-շուխով չխկացնենք,
Խմենք, հետո այս կենացը ծաղկացնենք.
Ով որ երգի՝ ձայնն անսպառ,
Մատաղը՝ գառ,
Ճրագը՝ վառ...
Տեսնեմ այդ ո՞վ այս բաժակը չի պարպելու,
Տեսնեմ այդ ո՞վ այս բաժակից չի հարբելու...
Այս բաժակն էլ մեր սրտից վեր բարձրացընենք,
Քամենք այնպե՛ս, կարծես լի է... երեխեքի դառը լացով,
Խմենք, հետո բերաններըս քաղցրացընենք
Նրանց թմբլիկ թուշիկների անուշ պաչով:
Թո՛ղ որ նրանք ծիլի նման
Քարն էլ ճեղքեն,
Բարով ծաղկեն
Հեր ու մերով,
Քույր-ախպերով:
Մեր հին գինով՝ և՛ըս մի հին ու նոր կենաց.
Կենացն ըմպենք հավատարիմ բոլո՜ր կանանց,
Որոնց հաճախ ցավ ենք տալիս, բայց որքան անց,
Այնքան՝ ցավով՝ խելքի գալիս,
Տարբերում ենք մամուռ-կանաչ,
Էժան և թանկ,
Սեր և դյութանք:
Եկեք փութանք,
Որ չսպառնա նրանց սիրուն ո՛չ մի վտանգ,
Եվ հավատա՛նք,
Որ մենք կյանքում
Բախտի՜ նման նրանց գտանք...
Խմենք կենացն անդավաճան ընկերության,
Ընկերների ա՛յն սերության,
Որ մինչև իսկ չի ընդհատվում
Աքսորի մեջ ու գերության:
Ընկե՛ր լինենք
Նույն հուզմունքի,
Համոզմունքի՛,
Նույն ճաշակի՛,
Դրոշակի՛,
Ո՛չ թե ընկեր լոկ բաժակի...
Եկեք նաև մե՛զ չզրկենք, - առանց այն էլ
Քիչ զրկանքներ հո չենք կրել աշխարհում մենք:
Այս թասով էլ մե՛ր կենացը եկեք խմենք:
Այս թասով էլ տրտմությունը,
Ցավը,
Դավը եկեք քամենք,
Որ այսուհետ ուրախ ապրենք՝
Կարաս բանանք, տկճոր կպրենք
Երբեք չզգանք մեզ մենմենակ,
Անթևթիկունք և անհենակ:
Մեր վատ օրը հենց ա՛յս լինի,
Հետո էլ գան դեռ լավե՜րը...
Դե՛-հա՜, քամե՛նք մեր գավերը,
Շուռ տանք պաչենք թասի տակը...
Այս գավով էլ եկեք հարգենք
Եվ անթառամ հիշատակը
Կամար-կամուրջ քաշողների,
Սյուն ու խաչքար տաշողների,
Սանդ ու երկանք կտրողների,
Ելք ու ճամփա փնտրողների,
Վանք ու պալատ շինողների,
Կտրիճ զավակ ծնողների,
Աղբյուր-առու սարքողների,
Փող ու թմբուկ զարկողների,
Ինչպես նաև հիշատակը
Նրանց հիշող-հարգողների...
Հպարտությամբ և անհատույց երախտիքով
Հիշենք բոլոր ընկածներին`
Հերոսաբար հանգածներին
Հանուն լույսի
Եվ մե՜զ համար.
Հիշենք նաև նրանց ծնող,
Նրանց սնող,
Նրանց զինող
Հայրենիքը հերոսամայր:
Ակնածանքով շուռ տանք հողին
Այս մեկ բաժակ մաքուր օղին,
Այս մի բաժակ անխառն գինին.
Թող մայր հողը նրանց վրա թեթև՛ լինի...
Տեսե՛ք, տեսե՛ք, ո՜ւխ, վերջապես,
Խորովածը մեջտեղ մտավ:
Հիմա ընտրենք մեզ իսկակա՛ն մի թամադա,
Որ, հավատա՜,
Արդեն խմած կենացներին չի հակասի,
Այնպես, ինչպես որ մեզ նման
Քեֆ անողի քեֆն էլ երբե՜ք չի պակասի...
Մոսկվա
27-29.XI.1957թ.
ՄԻ ՊԱՀ ՄԵԾԱՄՏՈՒՄ ԵՄ
Ա՛խ, ի՜նչ բախտ է կյանքում լինել
Ամենքի պես,
Ամենքի հետ.
Գիշերները հանգիստ քնել՝
Ամենքի պես,
Ամենքի հետ:
Լինել անդա՛րդ,
Լինել հանդա՛րտ՝
Ամենքի պես,
Ամենքի հետ.
Կյանքին նայել պա՜ղ ու անթա՛րթ՝
Ամենքի պես,
Ամենքի հետ:
Չմտածե՜լ վաղվա մասին՝
Ամենքի պես,
Ամենքի հետ,
Կյանքըդ մատնե՛լ ինքնահոսի՝
Ամենքի պես,
Ամենքի հետ...
Մոսկվա
17.IV.1957թ.