ԱՆԼՌԵԼԻ ԶԱՆԳԱԿԱՏՈՒՆ
ՂՈՂԱՆՋ ՄԻՋԱԿՈՒԹՅԱՆ
Աշուն է նորից:
Սարից ու ձորից
Գալիս է կարծես մայրության բուրմունք
Ու համ պտուղի:
Ողկույզներն իրենց ճարահատ լացով
Խնդրում են դառնալ գինու քաղցր ծոր
Եվ կամ պուտ օղի:
Քամու շնորհիվ ծառերի զառ-վառ
Խաշամն է թռչում թավալ առ թավալ,
Այնպե՛ս, որ հեռվից անծանոթ մեկին
Մի վայրկյան նույնիսկ կարող է թվալ,
Թե փասյանների երամն է ծառից
Պոկվում ու հետո իրարից զատվում:
Կանաչ եղեգնի սրերն անպատյան
Դեղնում են՝
Ասես ժանգով են պատվում:
Լաչառ փշերը՝ արդեն չորացած,
Արդյոք ո՞ւմ վրա, ինչո՞ւ չարացած՝
Զգալ են տալիս անցուդարձողին,
Որ իրենք են տերն այս անփորձ հողի:
Իսկ մեջքակոտրուկ մեղու և պիծակ
Համերգ են տալիս անփող ու ձրի
Բնության հսկա անբեմ տաճարում,
Եվ ամբողջ օրը ինչ-որ մեծերի
Դուր գալ ցանկացող ճպուռներն անվերջ
Քարոզչի նման ճառո՛ւմ են, ճառո՜ւմ:
Իսկ չորամամուռ չեչոտ ժայռերի,
Քարերի վրա
Արև են կորզում մողես գորշավուն
Ու կանաչ խլեզ՝
Յուրաքանչյուրը,
Իբրև աստըծո սուր ծաղրուծանակ,
Մի ցամաքային ու քարաբնակ
Խեղճ կոկորդիլոս:
Ասպետությունից բոլորովին զուրկ
Ամպերն անքանակ
Գրոհ են տալիս բանակ առ բանակ
Մեն ու մենավոր արեգակի դեմ,
Որ կարծես իբրև փոքր ազգի հերոս
Բյուր գաճաճների հոծ ամբոխի մեջ
Կռիվ է մղում ողջ օրը՝ մենակ
Ու երեկոյան... նահատակվում է իբրև մարտիրոս...
Այնպե՜ս դուրեկան,
Այնպե՜ս փայփայիչ
Աշուն էր կրկին, երբ Եվրոպայից
Առոք ու փառոք ետ դարձավ նա տուն՝
Եվրոպան հաղթած:
Բայց թափ չէր տվել դեռ ճամփի փոշին,
Ճակատից ճամփի քրտինքն էր կաթում,
Դեռ չէր իսկ փոխել հագուստ ու կոշիկ,
Երբ ոտքերի տակ ճահիճը ճոճվեց,
Վտառը վխտաց:
Նա, որ գալիս էր Եվրոպան հաղթած,
Հիմա հաղթության արևը սրտում,
Վաստակած բազկով, հոգով տոնական,
Հերոսի նման դառնում է իր տուն,
Եվ հանկա՜րծ
Այնտեղ... ուժը չի պատում
Իր հրով հալել պաղը տնական,
Եվ հանկա՜րծ
Այնտեղ... զգում է իրեն
Իր գալո՜ւց առաջ ջարդված
Ու պարտված...
Ամբաստանության ամեհի քամին
Լցնում է նրա աչքերը փոշով,
Ու բանսարկության մացառն իր փշով
Հոգի բզկըտում, խոցում է մարմին,
Քանզի ոսոխ է փտածը թարմին
Եվ հասարակը՝ ազնվազարմին,
Քանզի չի պրծել ու չի վերջանա
Նրանց դարավոր վիճարկությունը:
Կարկին-քանոնով,
Կարգ ու կանոնով
Արտակարգի դեմ գրոհ էր տալիս
Նույն ինքը... Նորին Միջակությունը:
Միջակությո՜ւնը:
Նա աչքեր ունի՜,
Սակայն... ծոծրակին
Եվ տեսնում է նա,
Բայց ո՛չ թե պայծառ բոցը ճրագի,
Այլ նրա գցած ստվերը միայն,
Եվ ոչ թե գլուխ
Մի առաջամուխ,
Այլ պոչը, ագին:
Նա ունի՜ ականջ,
Բայց ո՛չ թե նոր կանչ,
Այլ անցած կանչի
Թույլ արձագանքը լսելու համար:
Ունի՜ քաղցրություն,
Բայց հիվանդագին-վաղահաս մրգի,
Որ ցած է ընկնում՝ դեռ չեկած ամառ:
Գո՜ւյն է ճանաչում, բայց միշտ էլ համառ
Սիրահարված է քսմսվող ներկի՛ն...
Միջակությո՜ւնը...
Թե թռչուն է նա՝ ապա թութակ է.
Այն է կրկընում, ինչին վարժել են:
Թե կենդանի է՝ կապիկ է միայն.
Անում է լոկ այն, ինչին մարզել են:
Եթե ուժեղ է՝ ապա ջորո՛ւ պես.
Ուժն իրենը չէ,
Այլ ծնողների զորեղությունն է,
Ա՛յն ծնողների, որ - ավա՜ղ - նրան
Մի՛ բան չեն տվել
Հասարա՜կ մի բան՝
Ծնող դառնալու կարողությունը:
Հուզվել էր ահա
Ու տագնապում էր Միջակությունը:
Արյունապակաս-պաղած խեղճերին
Տենդի ջերմ թվաց այն տաքությունը,
Որ անջատվում է սրտից վառվռուն
Եվ ահագնանում ցրտից շուրջբոլոր:
Ու մարդիկ, որոնց հագինն էր լոկ նոր,
Իսկ հոգին հին էր ու կարկատանված,
Կենարար հովին, զովարար քամուն
Նայեցին իբրև ահեղ թշնամու,
Որ գուցե հանկարծ իր շնչով պոկի
Ու փուլ տա նրանց կարկատուն հոգին:
Եվ մարդիկ, որոնց խոսքերն էին նոր,
Իսկ միտքը՝ մաշված,
Ինչպես դրամը առուծախի մեջ,
Գոռ հրդեհ տեսան
Լուսարար մտքի վառ օջախի մեջ
Ու սրտապատառ աղմուկ գցեցին.
-Հասե՜ք, ջո՛ւր ճարեք,
Օգնեցե՜ք, մարե՜ք...
Ո՛վ Միջակության անխախտ բնություն,
Դու՝ մտքի միայն թվաբանություն
Եվ հանրահաշվի երդըվյալ ոսոխ,
Դու՝ անծայր երկնի լազուրի տեղակ
Գնվող-վաճառվող մատչելի լեղակ,
Բոլո՜ր դարերի դու մե՜ծ հաջողակ,
Անցողիկ փառքի, էժան բախտի գող,
Եվ ամենազոր... քո ա՛յն գաղտնիքով,
Որ քաջ է հայտնի նաև մեծերին,
Բայց որոնք մեծ են այնքանով նաև,
Որ գիտեն թեև,
Բայց այդ գաղտնիքից
Չե՜ն կարողանում երբեք օգտվել...
Ո՛վ Միջակություն,
Ո՛վ երանելի ցմահ խակություն,
Ծերություն հոգո՛ւ, մտքի մանկությո՛ւն,
Գոհ տիպարը քո սուր ծամածռվեց,
Ինչպես բութ ցավից կամ փռշտոցից,
Եվ խեղճ գյուտն ահա Մեսրոպ Մաշտոցի
Բոլո՜ր տառերով ի սպաս դրվեց
Սուտ-Հիսուսների անփակ բերանին,
Եվ օտար աչքի չեղած շյուղն անգամ
Վերածվեց հսկա բարդու գերանի.
Է՛լ սրբագործված օրենքի խախտում,
Է՛լ արատավոր մտքեր ու երգեր,
Է՛լ ստվեր տեսնել լուսե դրախտում,
Կամ - մեղա՜ աստծո, դրա՛խտը հերքել,-
Հազա՜ր մի տեսակ մահացու մեղքեր,
Առագաստավոր ենթադըրությո՜ւն,
Ոխ ու քե՛ն, նախա՛նձ, խենթ ատելությո՛ւն
Կիտվեցին անգիր, բարդվեցին գրով
Նույն սուտ-սրբերի անսուրբ ձեռքերով:
Եվ նույնիսկ նրա օդը շնչելիք
Ապականեցին շուրջբոլոր այնպես,
Որ նա շնչելիս - օդի փոխանակ -
Մանրած ապակու փշրանք էր կարծես
Բռնի կուլ տալիս...
Եվ սիրտը նրա ցավից կուչ եկավ,
Ինչպես գյուղացու սիրտն է կծկըվում,
Երբ ամռան կեսին կարկուտ է գալիս...
Հացըդ, Վարդապե՛տ,
Հացըդ դառնացավ թալկաթփի պես,
Եվ գունաթափվեց
Ու պաղ քրտինքով ճակատդ պատվեց՝
Վանքի ծեփի պես:
Հայացքը նրանց, ում պիտի որ դու
Ըստ հին օրինաց եղբայր կոչեիր,
Կամ աջդ տայիր, կամ աջ պաչեիր,
Հայացքը նրանց դաղում էր հիմա
Եվ այրում էր քեզ՝ եղնջի նման...
Այս անմիաբան Միաբանության պաղ պատերի մեջ,
Չար ու փոքրոգի, խղճուկ ու չնչին այս վատերի մեջ,
Էլ ինչպե՞ս պիտի դու քեզ զգայիր.
Մասյաց վիհն ընկած մի նոր հսկայի՞,
Թե՞ չհասկացված մի հին սրբի պես:
Չէ՜, փոխվել էին ժամանակները.
Պիտի զգայիր... միայն որբի՜ պես...