ՁԵՐ ԾԱՆՈԹՆԵՐԸ
ԷՇԸ
Ով ստեղծեց գազաններին,
Թռչողներին, վազաններին,
Ամեն մեկին անուն դրեց,
Անուն դրեց
Ու խնդրեց`
Չմոռանալ անունն իրենց:
Եվ ցրվեցին ու հեռացան,
Անունն իրենց չմոռացան:
Միայն մեկը եկավ ձորից,
Իր անունը հարցրեց նորից:
Ստեղծողը քնքշանքով
Ասաց. «Էշ է անունը քո»:
Էշը գնաց:
Երկու օրից
Վերադարձավ էշը նորից.
Մոռացել էր իր անունը:
Նորի՛ց գնաց,
Եկավ նորի՛ց,
Ու կրկնվեց նորից նույնը.
Մոռացել էր իր անունը:
«Քո անունը Էշ է, Իշուկ:
Երկու տառ է, ո՞նց չես հիշում»:
Բայց այդպես էլ նա չհիշեց,
Ու ետ եկավ մի օր նորից:
Եվ այս անգամ մի լա՜վ քաշեց
Ստեղծողը ականջներից:
Քաշեց, ասաց. «Անունդ Է՜շ է»,
«Անունդ Է՜շ է»,- ասաց, քաշե՜ց:
Եվ այն օրից խելոք էշը
Իր անունը արդեն հիշեց.
Էլ հարցնելու կարիք չկար,
Բայց ականջը... մնաց երկար:
ՇՈՒՆՆ ՈՒ ԳԱՅԼԸ
Ով ստեղծեց գազաններին,
Թռչողներին, վազաններին,
Ուներ-չուներ` ծով բարություն,
Նա շատ երկար չափեց-ձևեց
Ու Շներին մեծ ուժ տվեց,
Իսկ Գայլերին` հոտառություն:
Գայլը դաշտում տեսավ Էշին,
Խեղդե՛ց, հաղթե՛ց, հպարտացա՛վ:
Բայց հանդիպեց երբ Գոմեշին,
Տեսավ, որ գործը բարդացավ.
Գոմեշն այնպես պոզահարեց,
Որ խեղճ Գայլի սիրտը մարեց:
Ու մտածեց Գայլը երկար,
Որ ուժեղից ուժեղն էլ կար:
Երբ որ Գայլը եկավ ուշքի,
Ստեղծողին ասաց ուժգին.
«Հոտառության մեջ ի՜նչ կա որ...
Ո՛ւժ տուր, ո՜ւժ է ինձ հարկավոր»:
Նա էլ զարկեց իր ծնկներին,
Էլ ո՛չ չափեց, ո՛չ էլ ձևեց,
Շան ուժն առավ`գայլին տվեց,
Հոտառությունն էլ` Շներին:
Տարիներ են եկել-անցել,
Գայլն իր ուժով մինչև հիմա
Էլի՛ նույն գայլն է մնացել`
Նո՛ւյն սովածը ձմեռ-ամառ,
Նո՛ւյն որսորդի ահ ու մահով,
Այնինչ շունը իրեն համար
Ստեղծել է կյանք ապահով`
Ոչ թե ուժով կամ բռնությամբ,
Այլ նուրբ ու սուր հոտառությամբ:
ՆՈՐԻՑ ՇՈՒՆՆ ՈՒ ԳԱՅԼԸ
Կար մի ժամանակ, որ Գայլի ցեղը
Հենց ինքն էր ապրում Շների տեղը.
Ապրում էր Գայլը մարդկանց բակերում,
Իսկ Շունն` անտառում, քարի տակերում:
Գայլերին մարդն էր հաց ու թաց տալիս,
Իսկ Շունը ինքն էր իր օրը լալիս:
Եվ քարում-սարում ու հին անտառում
Շատ շներ էին շուտ հիվանդանում.
Մեկ տեսար` հարբուխ, մեկ`գրիպ, մեկ`հազ,-
Ամեն օր մի նոր ցավ էր անպակաս:
Ու շա՜տ խնդրեցին մի օր շները
Գայլուկ եղբոր հետ փոխել բները.
-Անտառում ապրեք միառժամանակ,
Իսկ մենք`խեղճերս, մարդկանց մոտ մնանք:
Գայլ եղբայրները նրանց խղճացին,
Իսկ հետո իրենք... հազա՜ր զղջացին.
Իրենց նոր կյանքը, հոտած բները
Շա՜տ հավանեցին նորեկ Շները:
Քիչ խանգարում էր լոկ շղթան վզի,
Բայց հացի հո՜տը, բա հա՜մը մսի:
Ավելի լավ չէ՞ վզների շղթան,
Քան սոված-ծարավ դես ու դեն վազ տան,
Դողդողան ցրտից, փռշտան, հազան,
Ի՜նչ է թե կոչեն անշղթա գազան,
Եվ ազա՛տ կոչեն:
Չէ՜, հիմար հո չեն...
Ու խելոքացած առողջ Շները
Է՛լ չթողեցին իրենց բները:
Իսկ խեղճ Գայլերն էլ մնացին դրսում:
Երբ նրանք շատ են քաղցում ու մրսում,
Մինչև հիմա էլ ոռնում են դրսում
Եվ այդ ոռնոցով հարցնում Շներին.
«Բա չլավացա՞ք, բա ետ չեք դառնո՞ւմ»:
Շներն էլ` «հա՛ֆ-հա՛ֆ», իրենց բներից
Ասում են «չէ՛-չէ՛», տեղից վեր թռնում,
Քաշում են իրենց վզների շղթան,
Որ այդ աներես գայլերին վախ տան,
Թե իզուր տեղը ի՜նչ են հա ոռնում...
ՈՒՂՏՆ ՈՒ ԾԻՏԸ
Ով ստեղծեց գազաններին,
Թռչողներին, վազաններին,
Երբ որ հերթը ուղտին հասավ,
Ուղտին տվեց բարձր հասակ,
Մեջքը`շատ հարթ ու հավասար,
Ոտքը` երկար, բայց ոչ բարակ,
Վիզն էլ` սիրուն մի աշտարակ:
Եվ մի օր Ստեղծողը
Ուզեց բոլոր զավակներին
Իր մոտ կանչել,
Լավ ճանաչել:
Հավաքելն էլ դժվար բան չէր.
Սրան ճամփեց`նրա՛ն կանչի,
Նրան ճամփեց` սրա՛ն կանչի:
Ուղտն էլ գնաց ծտին բերի.
«Քեզ կանչում են, դե՛, շո՜ւտ արի»:
Իսկ ծիտն ասաց.
«Սրա՜ն դու տես,
Մի այնպիսի՛ քացի կուտես,
Որ յոթ տապակ կպտըտես»:
Նայեց ծտին Ուղտը հսկա
Ու ծիծաղեց Ուղտը քահ-քահ,
Ու ծիծաղեց հսկան այնքա՛ն,
Որ ծիծաղից գետին փռվեց:
Ու ծիծաղեց... վի՛զը ծռվեց,
Մե՛ջքը ծռվեց,
Ո՛տքը ծռվեց:
Վիզ, մեջք ու ոտ ծռվեց գնաց
Եվ այդպես էլ... ծռված մնաց...
ՉԹՉԹԱՆԸ
Մի օր ասաց Ստեղծողը
Իր ստեղծած թռչուններին.
«Ձեզնից ով շուտ այս տեղը գա,
Նա կդառնա ինձ տեղակալ
Կամ թագավոր թռչունների»:
Ստեղծողի կոչի վրա
Արծիվն իսկույն վեր է թռչում
Եվ չի զգում, որ մի թռչուն
Նստել է իր պոչի վրա,
Տեղ չհասած`հոգնում է նա
Ու նստում, որ հանգստանա:
Այդ ժամանակ արծվի պոչից
Շուտ պոկվում է ու թռչում է
Խեղճ ու պուճուր այն թռչունը,
Արծվից առաջ տեղ է հասնում,
Եվ կանչողի առջև բուսնում:
Իսկ կանչողն էլ աչքով տեսնում,
Չի հավատում իր տեսածին.
«Ի՞նչ ես ուզում, ասա՛ ինձ, ծի՛տ»:
«Ես քո կանչով այստեղ եկա,
Որ ինձ դարձնես քեզ տեղակալ
Կամ թագավոր թռչունների»:
Չթչթում է թռչունն էլի,
Չթչթում է և սպասում:
Միտք է անում Ստեղծողը
Քիթն է քորում, քորում կողը
Եվ ժպտալով հանգիստ ասում.
«Այ դու ապրե՜ս, որ այդպես է,
Գնա ընկիր դեն ու դեսը
Եվ այնպիսի ճիպոտ բեր ինձ,
Որ ո՛չ ուղիղ, ո՛չ ծուռ լինի,
Ո՛չ մեծ, ո՛չ էլ պուճուր լինի»:
__Այդ օրվանից փոքրիկ ծիտը
Մտցընում է իր սուր քիթը
Ամեն տեսակ ցանկապատի
Ու թփի տակ` ի՜նչ է պիտի
Մի այնպիսի՛ ճիպոտ գտնի,
Որ ո՛չ ուղիղ, ո՛չ էլ ծուռ է,
Որ ո՛չ մեծ է, ո՛չ պուճուր է:
Երբ տեսնում է մի նոր ճիպոտ,
Կանգ է առնում ճիպոտի մոտ
Եվ ասում է. «Չէ, չէ, դա չէ՛,
Չէ՛, դա չէ՛, դա չէ՛, դա չէ՛, դա...»
Ու կոչվում է նա...Չթչթան: