ԱՆՏԻՊՆԵՐ
ԱՆԱԿՆԿԱԼ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆ
Հավատալուց ավելի հեշտ բան չկա աշխարհում,
Ու մտածելն է դժվար, խորհրդածելն է դժվար.
Եվ հորիզոնն ահա՝ մեջս վեճեր հարուցում,
Ապացույց է պահանջում աքսիոմն՝ իբրև բարդ թեորեմ,
Փոխատեղվել են ուզում խորտակում ու կառուցում.
Հավատալը հեշտ է շատ, ու դժվար է մտորել:
Ըստվերներն են լճանում, տակնիվրա կրծքիս տակ
Մենությո՞ւնն է մամլվում, թե՞ կասկածանքը՝ կոպիտ:
Մի կաղ անձրև է քայլում, մի կույր լապտեր է փայլում,
Ու խաղում է շուրթերիս ապակետիպ մի ժպիտ:
Լուցկին վռթաց ու հանգավ, իմ ծխամորճն է գործում.
Ամերիկյան վայրենիք թող կեցցեն ու զորանան,
Որ թունավոր այս թփով քաղցրացնել են փորձում
Դառնությունը մեր բերնի և օգնում են մոռանալ
Մեր ցավերը...
Եվ սակայն մոռացումից ի՞նչ օգուտ,
Թե՞ աչքերիդ փառ կա հաստ, որ չի սրբվում,
Եվ հոգուդ կպել է մի սարդոստայն, որ հյուսված է մետաղից:
Պաղ շնչի մեջ ճենճահոտ ինչ-որ անմեղ մատաղի
Բողոքական մի քամի իր ուսմունքն է քարոզում.
Եվ իզուր է քարոզում, քարոզումը՝ անտեղի.
Հավատալը հեշտ է շատ, իսկ ես խորհել եմ ուզում...
Ու ես, առանց հանվելու, կոշիկներս էլ ոտքներիս
Իմ անկողնին եմ փռվում ինչ-որ թաքուն մի ոխով,
Ճմռթում եմ վերմակիս ստող ծաղկունքը չթե,
Չթե՛ գարուն,
Չթե՛ վարդ,
Չթե՛ ծառեր,
Չթե՛ խոտ...
Ի՞նչ եմ կորցրել՝ չեմ գտնում, ի՞նչ եմ փնտրում ես մթնում
Եվ ո՞ւմ կողմից եմ արդյոք լիազորված տանջվելու:
Ու բարձը, որ գլխիս տակ պիտի դնել, ես հիմա
Գլխիս վրա եմ դնում. նոր խեղկատակ մի հիմար,
Եվ քայլում եմ պատից պատ ու փոխանակ մնջվելու՝
Քրքջում եմ գժի պես,
Քրքջում եմ,
Քրքջու՜մ...
Հետո խմում մի կում ջուր, որ ազդում է ինձ վրա
Ինչ-որ չեղյալ դեղի պես...
Հանդարտվում եմ. կարծես թե ներսս չեն էլ իսկ խառնել,
Անհավասար պայքարից ես հաղթող եմ դուրս գալիս,
Ես հաղթող եմ դուրս գալիս, սակայն լոկ այն ցեղի պես,
Որ թշնամուն կարծես թե մահացու ջարդ է տալիս,
Բայց չի զորում թշնամուց իր դրոշը հետ խլել:
Լուռ եմ,
Թափուր,
Ամայի...
Դաշտում ընկած շշի պես.
Մտքի ոչ մի կենտ կարիճ՝ էլ ու՞ր մնաց թե վտառ,
Ու հասկանում եմ հանկարծ, հասկանում եմ, որ, գիտե՞ս,
Մտածելն է հեշտացել, ու դժվար է հավատալ...
ԱՆՑՈՂԻԿ ՄԻԱՅՆՈՒԹՅՈՒՆ
Եվ ինչի՞ց, տեր Աստված, ինչի՞ց է,
Մարդիկ են երբ ծնվում՝ լալիս են,
Ծաղիկներն են բացվում՝ բուրում են:
Եվ ինչի՞ց, տեր Աստված, ինչի՞ց է...
Մենք նաև չենք ծնվել որոշմամբ
Ու ոչ էլ որոշմամբ մեծացել:
Էլ ինչո՞ւ տառապենք որոշմամբ:
Եվ ովքե՞ր, և ո՞վ է որոշում...
Չեմ իշխել-հանդգնել ասելու,
Բայց հիմա հանդգնեմ և ասեմ,
Որ նույնիսկ մեռնելու համար էլ
Նախ ապրել, ապրել է հարկավոր...
Եվ այդ ի՞նչ կստացվի, եթե միշտ
Քաղցի դեմ ես տամ քեզ ինչ-որ դեղ
Եվ առնեմ ձեռքիցդ դրա տեղ
Կարագած ու մեղրած քո հացը...
Եվ թեպետ դժվար է կռահել
Վախճանը լավ գրքի
Ու վերջը վատ կյանքի,
Եվ թեպետ առայժմ լոկ ներկան է ներկա,
Մնացած ամեն ինչ բացակա-բացակա,
Բայց մեկ է,
Շարունակ այսպես չի գնալու,
Սիրելիս, այսպես չի մնալու:
Սիրելիս, հասկացիր վերջապես
Ու տես, որ... հանկարծ ուշ չլինի...
Դիլիջան
20.III.1964թ.
Դառնում ես այս կողմ, դառնում ես այն կողմ
Դառնում ես այս կողմ, դառնում ես այն կողմ,
Կրնկիդ վրա պտույտ ես տալիս
Ու նորից ժպտում, ժպտում ինքնագոհ,-
Ինքդ չափազանց քեզ դուր ես գալիս:
Ինքդ քո աչքում ուրիշ ես դարձել,
Այնպես չես քնում, վեր կենում, գնում...
Ինչ-որ բան հանկարծ փոխվել է կարծես,
Թե ի՞նչ է փոխվել պարզ չես հասկանում:
Թե ի՞նչ է փոխվել, ես գիտեմ, անգի՛ն.
Մի՛շտ, ամեն անգամ այդպես է լինում,
Երբ քեզ պես համեստ ու խոնարհ մեկին
Ինձ նման մի խենթ, ինձ նման մի գիժ
Առանց խոսքերի իր սիրտն է բանում...
1960-ական թթ.
ԴԱՐՎԻՆԻԶՄԻ ՀԵՐՔՈՒՄԸ
Ասում են՝
մարդը կապկից է սերել։
Ասում են սակայն՝
Կապիկների մեջ ձախլիկներ չկան,
Իսկ որտեղի՞ց են ձախլիկ- ձախերն այս։
Ումի՞ց են սերել...
Դիլիջան
21.III.1964թ.
«ՆՈՅԱՆ ՏԱՊԱՆԸ» ՈՐՈՆՈՂՆԵՐԻՆ
Թյուրքիայի մինիստրների խորհուրդը թույլ է տվել
ամերիկյան «արշավախմբին» Արարատ լեռան վրա
որոնել «Նոյան տապանի մնացորդները»:
(Թերթերից)
Նորից «արշավախումբ»,
Եվ այս անգամ դեպի կատարները Մասսի...
Սակայն ծանոթ է աշխարհը «տուրիստներին» ամերիկյան.
Այդպես, նրանք առած օդանավեր,
Առած տանկ ու ական,
Կատարների վրա Ոլիմպոսի
Որոնում են նյութեր հին հունական
«Հովվերգության» մասին,
Որոնում են, սակայն...
Ահավասիկ
Հունաստանը փեղկված երկու մասի,
Ազատության ոգին, մարտիկները նրա
Ապաստանած Գրամոսի
Քարափներին խորունկ ու ժայռերի վրա...
Իտալիայում նրանք, այդ «տուրիստները» նույն՝
Արձանն են «որոնում»
Առասպելի Ռոմոս-Ռոմուլոսի:
Եվ ինչ,
Տոլիատին է վիրավորվում ծանր և մահացու
Ու ժառանգորդները Կրասոսի,-
Ծանոթ առասպելին ճիշտ հակառակ,-
Գայլի նման երկրի, մարդկանց հյութն է ծծում:
«Անմեղ տուրիստներին» այդ բարբարոս
Որտեղ դու չես ճարի.
Չինաստան ու Չիլի, Վիետնամ ու Բիրմա
Ճամփորդում են նրանք միշտ նույն ուղեգրով՝
«Ալպյան ցուպի» վրա լպիրշ ռեկլամով
Գրած նույն դեվիզը-
դոլար,
բիզնես,
ֆիրմա:
...Մի նոր «տուրիստական արշավախումբ» հիմա,
Եվ այս անգամ դեպի կատարները Մասսի:
Վերստին մարդկային արյունի մեջ
Լողանալու հարմար այս առիթի համար
Անզուսպ խնդությունից բարբարոսի
Համիդն անշուշտ շիրմում շուռ է եկել հիմա...
Բայց ոչ: Ոչ, արյունից,
Պատերազմից չէ, որ մենք ուզում ենք խոսել:
Խաղաղությունն է մեր խորհրդանիշն այսօր
Եվ նշանաբանը ապագայի:
Թող որ արհեստական ներվայնությամբ հոսեն
Իրերն ու պակտերը Ատլանտական,
Բայց հողագունդը մեր, գլոբուսը սակայն,
(Որ պատկերանում է անդրօվկիանոսյան քեռիներին
Իբրև ակցիաներով,
ակտիվներով,
ոսկով լեցուն տակառ),
Զարդարվել է այսօր նոր գույներով,
Եվ աղավին ճերմակ,
Կտցին խաղաղության ընձյուղն ու ծիլը նոր,
Սավառնում է հիմա երկրագնդի բոլոր գոտիներով:
Աղավնին այդ ճերմակ, բայց ոչ ելած
Տապանից այն չեղյալ,
Այլ ափերից Օբի և Վոլգայի:
Խաղաղությունն է մեր խորհրդանիշն այսօր
Եվ նշանաբանը ապագայի:
Սակայն եթե փորձեն...
Այնժամ- Ստալինգրադը վկա-
Կելնենք ոչ միայն մենք՝ երկրագնդի
Միլիարդավոր բանակը հասարակ մարդկանց.
Կելնեն և ծովերը իրենց խոր անդունդից,
Կելնեն օվկիանները
Եվ կջրհեղեղեն դաժանորեն դաժան...
Եվ չի փրկի այնժամ
Անգամ առասպելի Նոյան տապանը ձեզ,
Չի գտնվի այնժամ աշխարհում ոչ մի լեռ,
Որ ապաստանտա իր կատարին
Խարխլված ու փլուզված ձեր տապանին:
Չի ճարվի աշխարհում և ոչ մի լեռ,
Չհիշելով արդեն Արարատին,
Արարատին տանջված, բայց և տոկուն,
Որ Մոմբլանի, Անդի, Վեզուվի հետ
Պահում է ձեզ համար
Վրեժից կարծրացած իր ընդերքում
Հրաբխի վերջին իր ժայթքումները դեռ...
VIII.1949թ.